1
ĐẠO KINH
上 經 ● 道 經
CHƯƠNG I
THỂ ĐẠO <1>
體 道
Hán văn:
道 可 道 非 常 道. 名 可 名 非 常 名. 無 名 天 地 之 始; 有 名 萬 物 之 母. 故 常 無 欲 以 觀 其 妙; 常 有 欲, 以 觀 其 徼. 此 兩 者 同 出 而 異 名. 同 謂 之 玄. 玄 之 又 玄. 眾 妙 之 門.
Bạn đang xem: Đạo đức kinh là gì
Phiên âm:
1. Đạo khả đạo khác thường Đạo. Danh khả danh khác thường danh.
2. Vô danh thiên địa đưa ra thủy; Hữu danh vạn vật chi mẫu.
3. Gắng thường vô dục dĩ quan lại kỳ diệu; thường hữu dục dĩ quan kỳ kiếu.
4. demo lưỡng mang đồng xuất nhi dị danh. Đồng vị chi huyền. Huyền bỏ ra hựu huyền. Bọn chúng diệu đưa ra môn.
Dịch xuôi:
1. Đạo (mà) có thể gọi được, không phải là Đạo hay (hằng cửu). Tên mà có thể gọi được, ko (còn) phải là tên thường (hằng cửu).
2. Không tên là cội của trời đất, có tên là người mẹ của muôn vật.
3. Cho nên vì vậy thường không tồn tại dục để nhìn thấy vị trí vi diệu của mình. Thông thường có dục, để nhìn thấy chỗ giới hạn (công dụng) <2> của mình.
4. Hai dòng đó và một nguồn gốc, nhưng tên không giống nhau, những gọi là Huyền nhiệm. (Cái) buổi tối ư huyền nhiệm ấy chính là cửa tạo ra ra mọi điều huyền diệu.
Dịch thơ:
1. Hóa công hồ nước dễ để tên,
Khuôn thiêng hồ nước dễ mà đem luận bàn.
2. Không tên sáng chế thế gian,
có tên, là người mẹ muôn vàn thụ sinh.
3. Tịch nhiên cho thấy thêm uy linh,
Hiển dương cho thấy công trình vân vi.
4. Nhị phương diện một Hóa Nhi,
Huyền linh khôn xuất huyền vi khôn lường.
Ấy là bọn chúng diệu đưa ra môn,
cửa ngõ thiêng phạt xuất hồ hết nguồn huyền vi.
BÌNH GIẢNG
Chương 1 này rất đặc biệt vì bàn về Đạo thể của vũ trụ. Ta có thể nương theo ý Lão tử mà lại bình giải như sau:
Đạo là gì?
1. Đạo chính là Tuyệt đối, là bạn dạng thể thường hằng cửu vũ trụ. Do Tuyệt đối, cần Đạo cực nhọc bàn cãi, khó xưng danh.
2. Đạo thiết yếu là xuất phát sinh xuất dải ngân hà quần sinh.
3. Đạo hoàn toàn có thể ở vào trong 1 trong hai trạng thái: tĩnh cùng động. Tĩnh là trạng thái chưa hiển dương. Động là trạng thái đang hiển dương. Không hiển dương thời minh linh, ảo diệu, đo đắn đâu là bến bờ. Đã hiển dương, thời mới thấy dự án công trình vân vi, giới hạn.
4. Tuy vậy hiển dương hay không hiển dương, vẫn chỉ là một trong đạo thể rất vi. Danh hiệu tuy khác biệt nhưng tựu trung vẫn là một thực thể. Đạo thể khôn cùng vi ấy là cửa thiêng sinh xuất ra các điều huyền vi ảo diệu.
5. Quan liêu niệm của các nhà bình giải về chữ Đạo: những nhà bình giải và những dịch trả Âu châu thường phát âm Đạo là nguyên lý vũ trụ. Wieger dịch Đạo là Principe (Nguyên lý). A. Rémusat dịch Đạo là Logos (Thần ngôn). Stanislas Julien dịch Đạo là La Voie (Đường). Phường B. Blakney dịch Đạo là The Way (Đường). Các dịch giả tín đồ Đức dịch Đạo là Weg (Đường), Vernunft (Lý), Wort (Logos, Thần ngôn), Wahrheit (Chân lý). A. W. Watts dịch Đạo là Réalité ultime (Thực thể về tối hậu). Trong phiên bản dịch Đạo Đức Kinh thứ nhất ra giờ Latinh chữ Đạo đã được dịch là: Lý; Nguyên lý; tạo ra hóa. <3> A. Rémusat, giáo sư Hoa ngữ ở Đại học tập Paris, dịch trả Đạo đức kinh, cho rằng chỉ rất có thể dịch chữ Đạo bằng văn bản Logos với tức là Nguyên thể, Nguyên lý, Nguyên âm. <4> Hardwick, giáo sư đại học Cambridge, cho rằng chữ Đạo buộc phải được hiểu là nguyên nhân trừu tượng, là Nguyên lý, Nguyên sinh vô hình, vô tượng, vô thủy vô chung, vô biên tế, v.v. <5>
những nhà bình giải Đạo đức kinh, Hoa tuyệt Việt cũng mọi giải Đạo là nguyên tắc tối cao, là xuất phát sinh ra trời khu đất vạn vật, là Thái cực, v.v.
Để phân tích và lý giải chữ Đạo đến rõ hơn, tôi mượn lời lẽ của Hoài nam tử 淮 南 子 trong thiên Nguyên đạo huấn 原 道 訓 (xem Hoài phái nam tử, chương I), và trình diễn như sau:
«Hóa công chở đất bít trời,
bát ngát bốn hướng, nghịch vơi tám từng.
Cao cao vô vàn vô ngần,
Thẳm sâu, sâu mấy muôn khoảng đo sao.
quấn trời nhưng đất cũng bao,
Vô hình, vô tượng, nhẽ làm sao hình dung.
nguồn tung, suối tỏa tưng bừng,
tưởng là sắp tới cạn, bất chợt đầy tràn.
Ào ào, cuồn cuộn, vang vang,
ngỡ là vẩn đục, vẫn trả trong veo.
Giồng lên, khu đất ngợp trời teo,
Tung ra, bốn biển tất cả chiều mung lung.
Ra tay linh diệu khôn cùng,
quang đãng âm khôn cản, dặm chừng vân du.
khi tung trời khu đất không vừa,
lúc thu, bé dại xíu lọt vừa núm tay.
tuy co nhưng mà dãn như mây,
mặc dù mờ cơ mà sáng như ngày nắng và nóng chang.
Tơ non mà rất cưng cửng cường,
mềm nhung, nhưng mà rắn in tuồng thép gang.
gồm tứ đức, vai mang tuế nguyệt,
ngất xỉu trời mây soi không còn trăng sao.
Mịn màng, đượm đà biết bao,
Tế vi, tươm nôn nả sao mang lại cùng.
Núi nhờ thế, nhưng tung cao vút,
Vực dựa uy, sâu ngất xỉu ngàn trùng.
Ngài mang lại thú chạy vào rừng,
đến chim tung cánh chín từng mây xanh.
Ngài tô ánh quang quẻ minh nhật nguyệt,
Ngài rong cương ruổi không còn tinh vi.
kỳ lân đùa rỡn cũng vì,
Phượng loan bay bướm quyền uy không ngoài.
Đời thái cổ, tất cả hai hoàng đế,
nhờ vào ơn ngài chỉ vẽ trước sau,
Mới đề nghị nhân đức nhiệm mầu;
Thần thông hóa dục, dẫn đầu muôn phương.
oai quyền ngài khôn lường, khôn tả,
Rung cả trời, lắng cả khu đất đai,
Quay cho trời khu đất vẫn xoay,
Xô chan nước chảy vào tối chẳng thôi.
Thủy thông thường để sánh vai muôn vật,
Thổi gió giông, ủ ấp làn mây,
câu hỏi gì cũng có dúng tay,
Ầm ầm sấm động, mưa bay tỏ quyền...»
sau thời điểm đã hiểu Đạo là nguyên lý tối của của vạn hữu, sau khi đã nhận được định rằng Đạo vô hình danh với bất khả tứ nghị, tôi vẫn dùng số đông từ ngữ «hữu hình danh» như: Hóa Công, Hóa Nhi, tạo ra hóa, Khuôn xanh, Khuôn thiêng, v.v. để dịch chữ Đạo.
chính vì tôi dám làm bởi vậy là vì:
1. Đạo không có tên, cho nên vì vậy dùng danh từ nào cũng bất xứng như nhau, kể từ ngay cả chữ Đạo.
chủ yếu Lão tử cũng nhà trương như vậy. Ngài viết: «Ngô bất tri kỳ danh, tự đưa ra viết đạo.» 吾 不 知 其 名, 字 之 曰 道 (Ta phân vân tên ngài, ta gọi là Đạo.)
2. Trang tử đôi khi cũng sẽ nhân biện pháp hóa Đạo và gọi là Tạo Hóa, tạo thành vật giả, v.v. (Xem nam Hoa kinh, chương 6, F).
Câu «Thường vô dục dĩ quan liêu kỳ diệu, thường xuyên hữu dục dĩ quan lại kỳ kiếu.» 常 無 欲 以 觀 其 妙, 常 有 欲 以 觀 其 徼 vị trí đoạn 3 chương này xưa nay thường xuyên được dịch với giải như sau:
«Không bao gồm dục tình bắt đầu thất được bản thể kỳ diệu của Đạo, bao gồm dục tình thời chỉ thấy được hầu như hình tướng, vạn thù, không đúng biệt phía bên ngoài của Đạo nhưng mà thôi.»
Ý rằng mong muốn hiểu Đạo, thời cần phải sống phối kết với Đạo, vì vậy nên Hà Thượng Công 河 上 公 bắt đầu gọi chương này là «Thể Đạo» 體 道. Những nhà Đạo học tập cũng còn nhận định rằng hai câu này chính là chìa khóa để lấn sân vào công phu tu luyện, đắc đạo, thành tiên. Hà Thượng Công 河 上 公, Huỳnh Nguyên cat 黃 元 吉, Wieger, Legge, Stanislas, Julien, v.v. Phần nhiều hiểu độc nhất vô nhị loạt như vậy.
«Rằng xuất xắc thì thật là hay», cơ mà riêng tôi thấy rằng trường hợp dịch như vậy, chương duy nhất này đã mất mạch lạc. Đoạn 3 này đã không ăn ý với đoạn 4. Wieger đã nhìn thấy sự mất mạch lạc ấy đề xuất ông vẫn đánh số đoạn 3 thành đoạn 4, cùng lúc dịch đang đem đoạn 3 này xuống cuối chương.
chẳng lẽ Lão tử viết sách nhưng mà không để ý đến mạch lạc của chương cú giỏi sao. Cũng chính vì vậy mà khi dịch tôi vẫn vận dụng hai câu này mang đến Đạo, thay vì chưng cho người, và cho rằng hai câu này diễn đạt hai góc nhìn ẩn hiện của Đạo.
Tịch nhiên cho thấy thêm uy linh,
Hiển dương cho biết công trình vân vi.
Dịch bởi thế ta thấy hai câu cuối cùng mới tất cả ý nghĩa:
«Hai mặt một Hóa Nhi,
Huyền linh khôn xiết, huyền vi khôn lường,
Ấy là bọn chúng diệu chi môn,
cửa thiêng vạc xuất đa số nguồn huyền vi.»
Lối dịch cùng hiểu của tôi tạo cho chương này trở nên nhất trí, vì xấp xỉ chỉ luận về Đạo, về Đạo thể. Với nếu hoàn toàn có thể đặt tên cho chương này, tôi đã đặt là Đạo thể thay vì chưng hai chữ Thể đạo của Hà Thượng Công.
nhấn xét rằng Lão tử sau này còn dùng các chương để đàm luận về Đạo (xem các chương 4, 14, 6, 25, 34, 42, 52) thì không chắc rằng nơi chương I, ngài lại nói được gồm một nhì câu về Đạo, rồi nôn nóng quay ra dạy công trạng tu luyện, biết Đạo, hiểu Đạo. Cũng chính vì vậy mà lại tôi mới gồm lối bình cùng dịch như trên. Sai giỏi phải sau đây tùy công luận phê phán. <6>
<1> Tên những chương theo Hà Thượng Công 河 上 公.
<2> Annie Besant dịch:
Nous devons être trouvés toujours sans désir
yêu thích nous voulons en sonder le mystère profond.
Mais say đắm le désir est toujours en nous,
Nous n’en verrons que la frange extérieure
Annie Besant, La Sagesse antique, phường 22.
<3> The first translation of the Tao Teh King into a Western language was executed in Latin by some of the Roman Catholic missionaries and a copy of it was brought lớn England by a Mr. Matthew Raper, F. R. S. And presented by him lớn the Society at a meeting on the 10th January 1788, – being the gift to lớn him of p Jes. De Gramment, Missionarius Apostolicus, ex-Jesuita. In this version, Tâo is taken in the sense of Ratio, or the Supreme Reason of the Divine Being, the Creator & Governor. James Legge, The Text of Taoism, p. 58.
<4> Ce mot me semble ne pas pouvoir être bien traduit ham mê ce n’est par le mot Logos, dans le triple sens de souverain Être de raison et de parole.» (Ibid., phường 58)
<5> The indefinite expression Tao was adopted khổng lồ denominate an abstract cause, or the initial principle of life và order, lớn which worshippers were able to lớn assign the attributes of immateriality, eternity, immensity, invisibility. (Ibid., phường 59)
<6> a) nhị phương diện ẩn hiện tại của Đạo thường tốt được những nhà huyền học nhắc tới. Annie Besant viết vào quyển La Sagesse antique như sau: Dans le Tâo Teh Ching, l’enseignement traditionnel au sujet du Non-Manifesté et du Manifesté ressort clairement: Le Tâo qui peut être suivi n’est pas le tao éternel er immuable. Le nom qui peut être nommé n’est pas le nom éternel et immuable. Lorsqu’il n’a point de nom, il est Celui qui a engendré le Ciel et la Terre; lorsqu’il possède un nom, il est la Mère de toutes choses. (...) Sous ces deux aspects, il est identique en réalité mais à mesure que le développement se produit, il reçoit différents noms. Ensemble nous les appelons le Mystère. (I, 1, 2, 4) coi La Sagesse antique, p 18.
b) Ramakrishna đánh giá và nhận định về tuyệt đối cũng như là y như Lão tử. Ông viết vào quyển L’ Enseignement de Ramakrishna như sau:
- L’Absolu est ineffable, impensable, inconcevable. (op, cit. P 467)
- L’Absolu est l’Être non conditionné par quoi que ce soit: ni, par le temps, ni par l’espace, ni par la causalité, phản hồi les paroles pourraient-elles l’exprimer. (Ibid., p. 467)
- Quand on pense à l’Être Suprême sous son aspect inactif (nishkriya) on le nomme Dieu absolu (Shuddha-Brahman) et quand on le représente sous son aspect actif créant soutenant et détruisant, on le nomme Shakti ou Divinité personnelle. (Ibid., p. 475)