1
ĐẠO KINH
上 經 ● 道 經
CHƯƠNG I
THỂ ĐẠO <1>
體 道
Hán văn:
道 可 道 非 常 道. 名 可 名 非 常 名. 無 名 天 地 之 始; 有 名 萬 物 之 母. 故 常 無 欲 以 觀 其 妙; 常 有 欲, 以 觀 其 徼. 此 兩 者 同 出 而 異 名. 同 謂 之 玄. 玄 之 又 玄. 眾 妙 之 門.
Bạn đang xem: Đạo đức kinh
Phiên âm:
1. Đạo khả đạo khác thường Đạo. Danh khả danh khác người danh.
2. Vô danh thiên địa bỏ ra thủy; Hữu danh vạn vật đưa ra mẫu.
3. Rứa thường vô dục dĩ quan lại kỳ diệu; thường xuyên hữu dục dĩ quan kỳ kiếu.
4. test lưỡng giả đồng xuất nhi dị danh. Đồng vị chi huyền. Huyền đưa ra hựu huyền. Bọn chúng diệu bỏ ra môn.
Dịch xuôi:
1. Đạo (mà) hoàn toàn có thể gọi được, không hẳn là Đạo hay (hằng cửu). Thương hiệu mà rất có thể gọi được, không (còn) phải là tên thường (hằng cửu).
2. Không tên là nơi bắt đầu của trời đất, mang tên là mẹ của muôn vật.
3. Cho nên vì vậy thường không có dục để nhìn thấy vị trí vi diệu của mình. Thông thường sẽ có dục, để nhìn thấy chỗ số lượng giới hạn (công dụng) <2> của mình.
4. Hai chiếc đó và một nguồn gốc, tuy nhiên tên không giống nhau, đa số gọi là Huyền nhiệm. (Cái) buổi tối ư huyền nhiệm ấy chính là cửa phát sinh ra hầu như điều huyền diệu.
Dịch thơ:
1. Hóa công hồ dễ để tên,
Khuôn thiêng hồ nước dễ mà đem luận bàn.
2. Không tên trí tuệ sáng tạo thế gian,
tất cả tên, là bà bầu muôn vàn thụ sinh.
3. Tịch nhiên cho biết thêm uy linh,
Hiển dương cho biết thêm công trình vân vi.
4. Nhị phương diện một Hóa Nhi,
Huyền linh khôn xuất huyền vi khôn lường.
Ấy là chúng diệu bỏ ra môn,
cửa ngõ thiêng phạt xuất phần nhiều nguồn huyền vi.
BÌNH GIẢNG
Chương 1 này rất đặc biệt quan trọng vì bàn về Đạo thể của vũ trụ. Ta hoàn toàn có thể nương theo ý Lão tử nhưng bình giải như sau:
Đạo là gì?
1. Đạo đó là Tuyệt đối, là bạn dạng thể thường xuyên hằng cửu vũ trụ. Bởi vì Tuyệt đối, đề xuất Đạo khó bàn cãi, cạnh tranh xưng danh.
2. Đạo bao gồm là bắt đầu sinh xuất dải ngân hà quần sinh.
3. Đạo có thể ở vào một trong những trong nhì trạng thái: tĩnh với động. Tĩnh là trạng thái không hiển dương. Động là trạng thái đã hiển dương. Chưa hiển dương thời minh linh, ảo diệu, lừng chừng đâu là bến bờ. Đã hiển dương, thời mới thấy công trình xây dựng vân vi, giới hạn.
4. Nhưng lại hiển dương hay là không hiển dương, vẫn chỉ là 1 trong đạo thể hết sức vi. Danh hiệu tuy khác biệt nhưng tựu trung vẫn là 1 thực thể. Đạo thể hết sức vi ấy là cửa ngõ thiêng sinh xuất ra hầu hết điều huyền vi ảo diệu.
5. Quan tiền niệm của những nhà bình giải về chữ Đạo: những nhà bình giải và các dịch mang Âu châu thường phát âm Đạo là nguyên tắc vũ trụ. Wieger dịch Đạo là Principe (Nguyên lý). A. Rémusat dịch Đạo là Logos (Thần ngôn). Stanislas Julien dịch Đạo là La Voie (Đường). Phường B. Blakney dịch Đạo là The Way (Đường). Những dịch giả bạn Đức dịch Đạo là Weg (Đường), Vernunft (Lý), Wort (Logos, Thần ngôn), Wahrheit (Chân lý). A. W. Watts dịch Đạo là Réalité ultime (Thực thể buổi tối hậu). Trong phiên bản dịch Đạo Đức Kinh đầu tiên ra giờ đồng hồ Latinh chữ Đạo đã có dịch là: Lý; Nguyên lý; tạo ra hóa. <3> A. Rémusat, gs Hoa ngữ ngơi nghỉ Đại học tập Paris, dịch giả Đạo đức kinh, nhận định rằng chỉ rất có thể dịch chữ Đạo bằng chữ Logos với tức là Nguyên thể, Nguyên lý, Nguyên âm. <4> Hardwick, giáo sư đại học Cambridge, nhận định rằng chữ Đạo bắt buộc được đọc là vì sao trừu tượng, là Nguyên lý, Nguyên sinh vô hình, vô tượng, vô thủy vô chung, vô biên tế, v.v. <5>
các nhà bình giải Đạo đức kinh, Hoa giỏi Việt cũng phần lớn giải Đạo là nguyên lý tối cao, là bắt đầu sinh ra trời đất vạn vật, là Thái cực, v.v.
Để phân tích và lý giải chữ Đạo cho rõ hơn, tôi mượn lời lẽ của Hoài nam tử 淮 南 子 vào thiên Nguyên đạo huấn 原 道 訓 (xem Hoài phái mạnh tử, chương I), và trình diễn như sau:
«Hóa công chở đất bịt trời,
rộng lớn bốn hướng, chơi vơi tám từng.
Cao cao vô tận vô ngần,
Thẳm sâu, sâu mấy muôn khoảng đo sao.
quấn trời nhưng mà đất cũng bao,
Vô hình, vô tượng, nhẽ làm sao hình dung.
nguồn tung, suối tỏa tưng bừng,
tưởng là sắp cạn, ngẫu nhiên đầy tràn.
Ào ào, cuồn cuộn, vang vang,
ngỡ là vẩn đục, vẫn trả trong veo.
Giồng lên, khu đất ngợp trời teo,
Tung ra, tứ biển gồm chiều mung lung.
Ra tay linh diệu khôn cùng,
quang âm khôn cản, dặm chừng vân du.
khi tung trời khu đất không vừa,
khi thu, nhỏ dại xíu lọt vừa vậy tay.
mặc dù co mà lại dãn như mây,
mặc dù mờ nhưng mà sáng như ngày nắng nóng chang.
Tơ non nhưng mà rất cương cứng cường,
mượt nhung, cơ mà rắn in tuồng thép gang.
có tứ đức, vai với tuế nguyệt,
bất tỉnh trời mây soi hết trăng sao.
Mịn màng, mặn mòi biết bao,
Tế vi, tươm tất tả sao mang đến cùng.
Núi nhờ vào thế, nhưng tung cao vút,
Vực dựa uy, sâu ngút ngàn trùng.
Ngài cho thú chạy trong rừng,
cho chim tung cánh chín từng mây xanh.
Ngài sơn ánh quang minh nhật nguyệt,
Ngài rong cương cứng ruổi không còn tinh vi.
kỳ hưu đùa rỡn cũng vì,
Phượng loan bay bướm quyền uy không ngoài.
Đời thái cổ, tất cả hai hoàng đế,
dựa vào ơn ngài chỉ vẽ trước sau,
Mới yêu cầu nhân đức nhiệm mầu;
Thần thông hóa dục, đứng vị trí số 1 muôn phương.
quyền uy ngài khôn lường, khôn tả,
Rung cả trời, lắng cả đất đai,
Quay mang đến trời khu đất vẫn xoay,
Xô chan nước chảy vào đêm chẳng thôi.
Thủy phổ biến để sánh vai muôn vật,
Thổi gió giông, ủ ấp làn mây,
bài toán gì cũng có dúng tay,
Ầm ầm sấm động, mưa cất cánh tỏ quyền...»
sau khoản thời gian đã đọc Đạo là nguyên lý tối của của vạn hữu, sau khi đã nhận được định rằng Đạo vô hình danh và bất khả tư nghị, tôi đã dùng phần đông từ ngữ «hữu hình danh» như: Hóa Công, Hóa Nhi, chế tác hóa, Khuôn xanh, Khuôn thiêng, v.v. để dịch chữ Đạo.
chính vì tôi dám làm vậy nên là vì:
1. Đạo không tồn tại tên, vì thế dùng danh từ nào cũng bất xứng như nhau, tính từ lúc ngay cả chữ Đạo.
bao gồm Lão tử cũng nhà trương như vậy. Ngài viết: «Ngô bất tri kỳ danh, tự bỏ ra viết đạo.» 吾 不 知 其 名, 字 之 曰 道 (Ta lần chần tên ngài, ta gọi bằng Đạo.)
2. Trang tử đôi khi cũng đã nhân bí quyết hóa Đạo và gọi là Tạo Hóa, chế tạo vật giả, v.v. (Xem phái nam Hoa kinh, chương 6, F).
Câu «Thường vô dục dĩ quan liêu kỳ diệu, thường hữu dục dĩ quan kỳ kiếu.» 常 無 欲 以 觀 其 妙, 常 有 欲 以 觀 其 徼 địa điểm đoạn 3 chương này xưa nay thường được dịch với giải như sau:
«Không gồm dục tình mới thất được bạn dạng thể ảo diệu của Đạo, tất cả dục tình thời chỉ thấy được các hình tướng, vạn thù, sai biệt bên phía ngoài của Đạo mà thôi.»
Ý rằng mong hiểu Đạo, thời rất cần phải sống phối kết với Đạo, chính vì như vậy nên Hà Thượng Công 河 上 公 bắt đầu gọi chương này là «Thể Đạo» 體 道. Các nhà Đạo học tập cũng còn cho rằng hai câu này chính là chìa khóa để lấn sân vào công phu tu luyện, đắc đạo, thành tiên. Hà Thượng Công 河 上 公, Huỳnh Nguyên mèo 黃 元 吉, Wieger, Legge, Stanislas, Julien, v.v. Hầu như hiểu tuyệt nhất loạt như vậy.
«Rằng giỏi thì thiệt là hay», nhưng mà riêng tôi thấy rằng ví như dịch như vậy, chương tuyệt nhất này sẽ mất mạch lạc. Đoạn 3 này đang không ăn ý với đoạn 4. Wieger đã thấy sự mất mạch lạc ấy yêu cầu ông vẫn đánh số đoạn 3 thành đoạn 4, với lúc dịch đang đem đoạn 3 này xuống cuối chương.
dễ thường Lão tử viết sách nhưng không suy nghĩ mạch lạc của chương cú tốt sao. Cũng chính vì vậy cơ mà khi dịch tôi vẫn áp dụng hai câu này cho Đạo, thay vày cho người, và nhận định rằng hai câu này biểu hiện hai mặt ẩn hiện nay của Đạo.
Tịch nhiên cho biết uy linh,
Hiển dương cho biết công trình vân vi.
Dịch vì vậy ta thấy nhị câu ở đầu cuối mới có ý nghĩa:
«Hai góc nhìn một Hóa Nhi,
Huyền linh khôn xiết, huyền vi khôn lường,
Ấy là chúng diệu bỏ ra môn,
cửa ngõ thiêng phát xuất đều nguồn huyền vi.»
Lối dịch với hiểu của tôi tạo nên chương này trở nên nhất trí, vì trên dưới chỉ luận về Đạo, về Đạo thể. Cùng nếu rất có thể đặt tên mang lại chương này, tôi đang đặt là Đạo thể thay bởi vì hai chữ Thể đạo của Hà Thượng Công.
nhận xét rằng Lão tử về sau còn dùng những chương để bàn bạc về Đạo (xem các chương 4, 14, 6, 25, 34, 42, 52) thì không chắc hẳn rằng nơi chương I, ngài lại nói được gồm một nhì câu về Đạo, rồi mau lẹ quay ra dạy công lao tu luyện, biết Đạo, phát âm Đạo. Bởi vì vậy cơ mà tôi mới tất cả lối bình cùng dịch như trên. Sai xuất xắc phải về sau tùy công luận phê phán. <6>
<1> Tên những chương theo Hà Thượng Công 河 上 公.
<2> Annie Besant dịch:
Nous devons être trouvés toujours sans désir
yêu thích nous voulons en sonder le mystère profond.
Mais mê mẩn le désir est toujours en nous,
Nous n’en verrons que la frange extérieure
Annie Besant, La Sagesse antique, p 22.
<3> The first translation of the Tao Teh King into a Western language was executed in Latin by some of the Roman Catholic missionaries & a copy of it was brought khổng lồ England by a Mr. Matthew Raper, F. R. S. & presented by him lớn the Society at a meeting on the 10th January 1788, – being the gift lớn him of p Jes. De Gramment, Missionarius Apostolicus, ex-Jesuita. In this version, Tâo is taken in the sense of Ratio, or the Supreme Reason of the Divine Being, the Creator and Governor. James Legge, The Text of Taoism, phường 58.
<4> Ce mot me semble ne pas pouvoir être bien traduit mê mệt ce n’est par le mot Logos, dans le triple sens de souverain Être de raison et de parole.» (Ibid., phường 58)
<5> The indefinite expression Tao was adopted to denominate an abstract cause, or the initial principle of life and order, lớn which worshippers were able to lớn assign the attributes of immateriality, eternity, immensity, invisibility. (Ibid., p. 59)
<6> a) nhì phương diện ẩn hiện nay của Đạo thường hay được những nhà huyền học nói tới. Annie Besant viết vào quyển La Sagesse antique như sau: Dans le Tâo Teh Ching, l’enseignement traditionnel au sujet du Non-Manifesté et du Manifesté ressort clairement: Le Tâo qui peut être suivi n’est pas le tao éternel er immuable. Le nom qui peut être nommé n’est pas le nom éternel et immuable. Lorsqu’il n’a point de nom, il est Celui qui a engendré le Ciel et la Terre; lorsqu’il possède un nom, il est la Mère de toutes choses. (...) Sous ces deux aspects, il est identique en réalité mais à mesure que le développement se produit, il reçoit différents noms. Ensemble nous les appelons le Mystère. (I, 1, 2, 4) xem La Sagesse antique, phường 18.
b) Ramakrishna đánh giá và nhận định về hoàn hảo nhất cũng như thể y như Lão tử. Ông viết trong quyển L’ Enseignement de Ramakrishna như sau:
- L’Absolu est ineffable, impensable, inconcevable. (op, cit. Phường 467)
- L’Absolu est l’Être non conditionné par quoi que ce soit: ni, par le temps, ni par l’espace, ni par la causalité, bình luận les paroles pourraient-elles l’exprimer. (Ibid., phường 467)
- Quand on pense à l’Être Suprême sous son aspect inactif (nishkriya) on le nomme Dieu absolu (Shuddha-Brahman) et quand on le représente sous son aspect actif créant soutenant et détruisant, on le nomme Shakti ou Divinité personnelle. (Ibid., phường 475)