MỞ ĐẦU
Pháp luât là một công cụ điều chỉnh hiệu quả nhất giúp nhà nước quản lí và điều
tiết trật tự xã hội, là chuẩn mực mà tất cả mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội phải
tôn trọng và thực hiện. trong quá trình hình thành và phát triển, pháp luật luôn chịu
ảnh hưởng của các yếu tố, chuẩn mực xã hội, trong đó có chuẩn mực tôn giáo.
Bạn đang xem: Đặc điểm của chuẩn mực chính trị
Chuẩn mực tôn giáo có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau với pháp luật, và có
vai trò quan trọng trong hoạt động quản lí xã hội của nhà nước bởi nước ta là một
nước đa dân tộc, đa tôn giáo. Để làm rõ mối quan hệ giữa chuẩn mực tôn giáo và
pháp luật, em xin đi sâu vào đề tài: Phân tích mối quan hệ giữa chuẩn mực pháp
luật và chuẩn mực tôn giáo thông qua các ví dụ cụ thể. Bài viết còn nhiều thiếu sót,
mong quý thầy cô cho ý kiến để bài viết được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành
cảm ơn.
NỘI DUNG
I. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHUẨN MỰC PHÁP LUẬT VÀ CHUẨN MỰC
TÔN GIÁO
1. Chuẩn mực pháp luật
a. Khái niệm
Chuẩn mực pháp luật là những quy tắc xử sự chung do nhà nước ban hành và bảo
đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, định hướng cho hành vi ứng xử
của các cá nhân và các nhóm xã hội.
b. Đặc điểm
Chuẩn mực pháp luật do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận dưới hình thức các
văn bản quy phạm pháp luật. Pháp luật có tính hệ thống, thủ tục ban hành đặc biệt,
tính cưỡng chế và tính chặt chẽ về hình thức.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
2. Chuẩn mực tôn giáo
a. Khái niệm
Tôn giáo là một hệ thống niềm tin về vị trí của cá nhân con người trong thế giới,
tạo ra một trật tự cho thế giới đó và tìm kiếm một lí do cho sự tồn tại trong đó.
Chuẩn mực tôn giáo là hệ thống các quy tắc, yêu cầu được xác lập dựa trên những
tín điều, giáo lí tôn giáo, những quy ước về lễ nghi, sinh hoạt tôn giáo cùng với các
thiết chế tôn giáo (nhà thờ, chùa chiền, thánh đường), được ghi chép và thể hiện
trong các bộ sách kinh điển của các dòng tôn giáo khác nhau.
b. Đặc điểm
Chuẩn mực tôn giáo là chuẩn mực thành văn. Tính chất thành văn thể hiện ở các
giáo điều, giáo lí, những lời răn dạy được ghi chép trong các bộ kinh của các tôn
giáo khác nhau như Kinh thánh, Kinh phật,...
Chuẩn mực tôn giáo được hình thành xuất phát từ niềm tin thiêng liêng, sâu sắc
của con người vào sức mạnh thần bí của các lực lượng siêu nhiên.
Các yêu cầu, quy tắc của chuẩn mực tôn giáo được đảm bảo tôn trọng và được hiện
thực hóa trong hành vi của con người chủ yếu nhờ vào niềm tin tâm linh và cơ chế
tâm lí.
Chuẩn mực tôn giáo có những tác động tích cực và tiêu cực tới nhận thức, hành vi
của con người.
c. Một số tôn giáo ở nước ta hiện nay
Việt Nam là một đất nước còn ngàn năm lịch sử, có sự kết hợp hài hòa giữa tôn
giáo và các chuẩn mực xã hội khác. Tôn giáo có một vị trí, vai trò quan trọng
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
điều răn của chuẩn mực tôn giáo. Có thể thấy, dù không có một biện pháp cưỡng
chế nào, song các chuẩn mực tôn giáo vẫn được con người tuân thủ một cách tự
nguyện, tự giác, vô điều kiện. Đây chính là điểm khác biệt cơ bản nhất giữa chuẩn
mực pháp luật và chuẩn mực tôn giáo.
Thứ ba, pháp luật tác động đến mọi cá nhân, tổ chức, bao trùm lên mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, còn các chuẩn mực tôn giáo lại chỉ tác động đến các tín đồ của
mình. Như vậy, phạm vi tác động của tôn giáo hẹp hơn so với pháp luật.
Thứ tư, pháp luật luôn thể hiện ý chí của nhà nước còn các chuẩn mực tôn giáo thể
hiện những mong muốn nguyện vọng của con người về một cuộc sống tốt hơn.
Thứ năm, pháp luật chỉ ra đời và tồn tại trong các giai đoạn lịch sử nhất định, có sự
tồn tại của giai cấp, mâu thuẫn và đấu tranh giai cấp còn tôn giáo tồn tại trong mọi
giai đoạn lịch sử, nó là một phần trong đời sống con người bởi nó đã bao gồm
những sức mạnh nằm bên ngoài con người và được phản ánh vào trong thế giới
quan của con người.
2. Mối quan hệ giữa chuẩn mực pháp luật và chuẩn mực tôn giáo
Chuẩn mực pháp luật và chuẩn mực tôn giáo có mối quan hệ gắn bó, tác động qua
lại lẫn nhau
a. Chuẩn mực tôn giáo tác động đến pháp luật
Chuẩn mực tôn giáo tác động tích cực đến pháp luật:
Thứ nhất, Chuẩn mực tôn giáo giúp cho hoạt động xây dựng pháp luật của nhà
nước. Khi đến một giai đoạn nhất định, rất nhiều những tín điều tôn giáo được nhà
nước thừa nhận và trở thành các quy phạm pháp luật được áp dụng chung cho mọi
cá nhân, tổ chức trong xã hội. Các tín điều tôn giáo đều chứa đựng một số giá trị
đạo đức nhân bản rất hữu ích cho việc xây dựng nền đạo đức mới và nhân cách con
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
người Việt Nam hiện nay. Giá trị lớn nhất của đạo đức tôn giáo là góp phần duy trì
đạo đức xã hội, hoàn thiện nhân cách cá nhân, hướng con người đến Chân – Thiện
– Mỹ. Như vậy, có thể khiến các tín điều tôn giáo phù hợp với pháp luật, đạo đức,
phong tục tập quán của nước ta trở thành các quy phạm pháp luật thì hiệu quả của
thực hiện pháp luật sẽ được nâng cao.
Ví dụ: Trong Kinh thánh của đạo Thiên chúa giáo có quy định về hôn nhân một vợ
một chông, quy định này hoàn toàn phù hợp với quy định về hôn nhân của nước ta
trong Luật Hôn nhân và gia đình.
Thứ hai, tôn giáo đã đề cập trực tiếp đến những vấn đề đạo đức cụ thể của cuộc
sống thế tục và ít nhiều mang giá trị có tính nhân văn. Trên thực tế, những giá trị,
chuẩn mực đạo đức của các tôn giáo có ý nghĩa nhất định trong việc duy trì đạo
đức xã hội, hơn nữa, nó đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nhà làm luật
đưa ra những quy định phù hợp với ý chí nhà nước và nhân dân cũng như trong
việc phát hiện ra những lỗ hổng, những thiếu sót trong pháp luật hiện hành.
Ví dụ: giáo lí của nhà Phật yêu cầu người xuất gia, tu hành phải tuyệt đối tuân theo
“ngũ giới”, bao gồm không sát sinh, không nói dối, không trộm cắp, không tà dâm
và không uống rượu. Ta có thể thấy được một số điều răn của Phật hoàn toàn phù
hợp với chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực pháp luật của nước ta.
Thứ ba, tôn giáo giúp san sẻ một phần gánh nặng cho pháp luật. Hầu hết các tín
điều giáo lí đều răn dạy con người phải biết làm điều thiện, giúp đỡ người khó
khăn,tránh làm việc ác. Khi các tín đồ thực hiện những lời răn dạy đó thì đã phần
nào giúp xã hội ổn định và phát triển. Hơn nữa, có những tín điều giáo lí phù hợp
với pháp luật, khi các tín đồ thực hiện những tín điều đó thì đó cũng là một hành
động thực hiện pháp luật.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
vu cáo nhà nước ta đàn áp tôn giáo, vi phạm dân chủ, dân quyền gây mâu thuẫn
giữa giáo dân và nhà nước. Hơn thế, bọn chúng còn lừa gạt, kích động cho người
dân nổi loạn, làm xung đột chính trị ở các vùng tôn giáo, tạo cớ quốc tế hóa vấn đề
tôn giáo, gây sức ép kinh tế-chính trị hòng phá hoại chế độ chính trị của nhà nước
dân thuộc giáo xứ Mỹ Yên và vùng lân cận đã kéo đến bao vây trụ sở Ủy ban Nhân
dân xã Nghi Phương (huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An), trương băng rôn, khẩu hiệu,
gây rối trật tự công cộng. Sau đó họ còn xúc phạm và hành hung 6 cán bộ của
huyện Nghi Lộc và xã Nghi Phương trong giờ làm việc, với những đòi hỏi hết sức
vô lý. Vụ việc trên đã gây sự chú ý trong dư luận; và đã có không ít thông tin của
một số hãng thông tấn, đài phát thanh nước ngoài và trên các trang mạng vu khống,
xuyên tạc, cố ý bóp méo sự thật, như một kế hoạch tiếp ứng có bài bản từ bên
ngoài nhằm kích động chống đối, gây mất trật tự xã hội và an ninh chính trị. Chúng
ta có thể thấy, đây không chỉ là một vụ náo loạn để đòi quyền lợi mà thực chất là
một cái cớ để phá hoại mối quan hệ giữa chính quyền và giáo dân với mục đích
phá hoại chế độ, chống phá chính quyền.
Không chỉ vậy, chuẩn mực tôn giáo cũng còn nhiều yếu tố tiêu cực, nó hướng con
người đến hạnh phúc hư ảo và làm mất tính chủ động, sáng tạo của con người. Vấn
đề đặt ra là, cần nhận điện đúng vai trò của đạo đức tôn giáo nhằm phát huy những
giá trị tốt đẹp của tôn giáo và hạn chê những tác động tiêu cực của nó đối với việc
hoàn thiện nhân cách con người Việt Nam hiện nay.
b. Pháp luật tác động đến tôn giáo
Pháp luật cũng có những ảnh hưởng nhất định đến chuẩn mực tôn giáo.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
Pháp luật hướng tôn giáo theo con đường đúng đắn. Khi có một hay nhiều tổ chức
tôn giáo có các tư tưởng, quan niệm, tín điều không phù hợp với thực tế gây cản
trở, kìm hãm, tác động xấu đến sự ổn định vì phát triển của xã hội thì pháp luật sẽ
bằng cac biện pháp của mình để điều chỉnh hoặc loại bỏ nó.
Không chỉ vậy, pháp luật còn tạo điều kiện cho tôn giáo hoạt động và phát triển.
Theo đó, nhà nước ta đã có những quy định về quyền tự do tín ngưỡng của nhân
dân được quy định trong điều 24 Hiến pháp 2013 cho thấy sự quan tâm đặc biệt
của nhà nước ta tới hoạt động tín ngưỡng tôn giáo, tâm linh của nhân dân. Không
chỉ có vậy, nhà nước còn có những chủ trương chính sách về vấn đề tôn giáo như:
Nghị định số 92/2012/ND-CP Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh tín
ngưỡng, tôn giáo; Pháp lệnh số 21/2004/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ
Quốc hội về tín ngưỡng tôn giáo... Qua đây ta có thể nhận thấy sự quan tâm đặc
biệt của nhà nước ta đối với hoạt động tín ngưỡng của nhân dân, nhà nước luôn tạo
điều kiện để tôn giáo hoạt động và phát triển.
III. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TÔN GIÁO Ở NƯỚC TA HIỆN NAY VÀ ĐỀ
XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP
1. Thực trạng
Việt Nam là một quốc gia đa tôn giáo và đa dân tộc. Giáo hội các tôn giáo khi được
Nhà nước công nhận tư cách pháp nhân đều được chính quyền các cấp quan tâm và
tạo thuận lợi để hoạt động tôn giáo bình thường trong khuôn khổ luật pháp. Giai
đoạn gần đây, sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam sôi động và đang có chiều
hướng gia tăng. Lễ hội trong các loại hình tín ngưỡng, tôn giáo được tổ chức rầm
rộ với quy mô ngày một lớn và diễn ra khắp mọi miền của Tổ quốc như lễ Nôen, lễ
Phật đản..., và những lễ hội này đã trở thành ngày hội chung của toàn dân, lôi cuốn
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
2. Một số đề xuất
Thứ nhất, nhà nước cần sửa đổi một số nội dung của các chủ trương chính sách cho
phù hợp với tình hình thực tại vấn đề tôn giáo ở nước ta. Nhiều quan hệ xã hội về
vấn đề tôn giáo chưa được các quy phạm pháp luật điều chỉnh, quyền và nghĩa vụ
của các tổ chức tôn giáo cũng như các giáo dân vẫn còn chung chung, chưa rõ rang
gây ra sự lúng túng trong hoạt động quản lí của nhà nước.
Thứ hai, cần củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác quản lý nhà nước về
tín ngưỡng, tôn giáo, mỗi cán bộ trong hệ thống chính trị phải nắm vững và vận
dụng sáng tạo, linh hoạt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo, nhằm vận động đông đảo đồng bào các tôn giáo
tích cực tham gia công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Thứ ba, xử lý các vấn đề nảy sinh trong tín ngưỡng, tôn giáo, chúng ta cần làm cho
mọi người dân thấy rằng, đổi mới quan điểm, chính sách, quan hệ với các tín
ngưỡng, tôn giáo là một trong những đổi mới quan trọng của quá trình đổi mới
toàn diện đất nước.
Thứ tư, cần coi trọng hoạt động đối ngoại tôn giáo. Hoạt động này không chỉ giúp
nước ta mở rộng mặt trận ngoại giao mà còn tạo ra môi trường giao lưu văn hóa
giữa các tôn giao trên thế giới.
Thứ năm, nhà nước ta cần quan tâm hơn nữa đến đời sống sinh hoạt của cộng đồng
giáo dân, tăng cường giao lưu với các giáo xứ để họ nắm rõ được tình hình các chủ
trương chính sách của Nhà nước về tôn giáo, đồng thời lắng nghe những ý kiến
đóng góp của họ để hoàn thiện những chủ trương chính sách của Nhà nước, tạo
niềm tin vững chắc cho cộng đồng giáo dân vào Đảng, Nhà nước.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
KẾT LUẬN
Chuẩn mực pháp luật và chuẩn mực tôn giáo luôn nằm trong một mối quan hệ tác
động qua lại lẫn nhau trong việc điều chỉnh hành vi con người, hướng tới sự hoàn
thiện, góp phần vào sự ổn định xã hội. Tôn giáo có thể sẽ giúp cho xã hội phát triển
một cách ổn định hơn, giúp củng cố, nâng cao những truyền thống đạo đức quý
báu của dân tộc, giúp tăng cường và hoàn thiện hệ thống pháp luật của nhà nươc.
Mặt khác, pháp luật cũng tạo ra môi trường ổn định với những chủ trương chính
sách ưu tin cho sự tồn tại và phát triển của các tôn giáo tại Việt Nam.
Xem thêm: Bộ công an cảnh báo sàn bo chính thống, sàn bo có uy tín
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
I. Khái quát về chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực pháp luật
1. Chuẩn mực đạo đức
1. Khái niệm chuẩn mực đạo đức
Chuẩn mực đạo đức là hệ thống các quy tắc, yêu cầu, đòi hỏi đối với hành vi xã hội của con người,trong đó xác lập những quan điểm, quan niệm chung về công bằng và bất công, về cái thiện và cáiác, về lương tâm, danh dự, trách nhiệm và những phạm trù khác thuộc đời sống đạo đức tinh thầncủa xã hội.
1. Các đặc điểm của chuẩn mực đạo đức
Chuẩn mực đạo đức là loại chuẩn mực xã hội bất thành văn, nghĩa là các quy tắc, yêu cầu của nókhông được ghi chép thành văn bản dưới dạng một “bộ luật đạo đức” nào cả, mà nó tồn tại dướihình thức là những giá trị đạo đức, những bài học về luân thường đạo lý, phép đối nhân xử thế giữacon người với nhau trong xã hội. Chuẩn mực đạo đức thường được củng cố, giữ gìn và phát huyvai trò, hiệu lực của nó thông qua con đường giáo dục truyền miệng, thông qua quá trình xã hội hóacá nhân; được củng cố, tiếp thu và lưu truyền từ đời này sang đời khác, từ thế hệ này sang thế hệkhác.
Ví dụ như việc ta đi đường nhìn thấy một bà cụ muốn sang đường nhưng trên đường rất đông xequa lại, bà đứng mãi mà không qua được đường. Nhìn thấy như vậy chẳng lẽ ta lại ngoảnh mặtquay đi? Tất nhiên là sẽ không có bất kì điều luật nào quy định nhìn thấy cảnh tượng như vậy taphải quay lại giúp bà cụ sang đường và cũng không có tòa án nào xử lí vụ việc nếu không giúp bàcụ qua đường ta sẽ nhận một mức án tù hay bị phạt tiền. Có chăng tòa án ở đây chỉ là tòa án lươngtâm và hình phạt mà ta nhận lấy chính là sự cắn rứt lương tâm. Vì vậy, chuẩn mực đạo đức là mộtloại chuẩn mực bất thành văn nhưng nó lại tác động to lớn đến việc con người sẽ hành xử như thếnào trong một vài trường hợp cụ thể như trong hoàn cảnh nêu trên.
Chuẩn mực đạo đức mang tính giai cấp, mặc dù tính giai cấp của nó không thể hiện mạnh mẽ, rõnét như tính giai cấp của chuẩn mực pháp luật. Tính giai cấp của chuẩn mực đạo đức thể hiện ởchỗ, nó được sinh ra cũng là nhằm để củng cố, bảo vệ hay phục vụ cho các nhu cầu, lợi ích vậtchất, tinh thần của giai cấp này hay giai cấp khác trong một xã hội nhất định.
Chuẩn mực đạo đức được đảm bảo tôn trọng và thực hiện trong thực tế xã hội là nhờ vào hai nhómcác yếu tố: các yếu tố chủ quan và các yếu tố khách quan.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài: 1900.
Các yếu tố chủ quan là các yếu tố tồn tại, thường trực trong ý thức, quan điểm của mỗi cá nhân, chiphối và điều khiển hành vi đạo đức của họ, bao gồm:
Một là, những thói quen, nếp sống trong sinh hoạt hàng ngày của mỗi người; chúng được lặp đi lặplại nhiều lần trong quá trình xã hội hóa cá nhân, trở thành cái thường trực trong mỗi người và điềukhiển hành vi đạo đức của họ một cách tức thời, gần như mang tính tự động.
Chẳng hạn như việc không ai và cũng không có pháp luật nào quy định việc con người trong cuộcsống, trong công việc luôn phải làm việc đúng giờ, làm việc thật cẩn thận, tỉ mỉ, kĩ càng nhưng sựthật là trong cuộc sống vẫn luôn có những con người quy củ với những quy tắc đã trở thành thóiquen, nếp sống sinh hoạt của bản thân. Bác Hồ là một tấm gương điển hình về làm việc quy củ vàđúng giờ. Đây chính là tác động của chuẩn mực đạo đức lên hành vi của con người.
Hai là, sự tự nguyện, tự giác của mỗi con người trong việc thực hiện hành vi đạo đức phù hợp vớicác quy tắc của chuẩn mực đạo đức. Nếu như pháp luật được tuân thủ và thực hiện chủ yếu nhờvào sức mạnh cưỡng bức của các chế tài thì chuẩn mực đạo đức chủ yếu dựa vào sự tự nguyện,tự giác của mỗi cá nhân.
Ví dụ như việc chào hỏi người lớn tuổi khi gặp, không có quy phạm pháp luật nào quy định ta phảichào người lớn tuổi ta gặp trên đường nhưng ta vẫn luôn làm việc này với một trạng thái vui vẻ,không một chút gò bó hay khó chịu. Đó chính là do ta thực hiện hành vi đó bằng sự tự nguyện, tựgiác theo chuẩn mực đạo đức mà không cần đến sự cưỡng chế của pháp luật.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
2. Các đặc trưng cơ bản của pháp luật
Đặc trưng thứ nhất của pháp luật là tính quy định xã hội của pháp luật. Đặc trưng này nói lên rằng,pháp luật trước hết được xem xét như một hiện tượng xã hội, nảy sinh từ các tiền đề có tính chất xãhội, tức là những nhu cầu khách quan của thực tiễn đời sống xã hội, phản ánh các quan hệ kinh tế,chính trị, văn hóa, xã hội của xã hội ở những giai đoạn lịch sử nhất định. Trong xã hội luôn luôn tồntại nhiều mối quan hệ xã hội với tính chất đa dạng và phức tạp; vì vậy, mục đích xã hội của phápluật là hướng tới điều chỉnh các quan hệ xã hội. Tuy nhiên, pháp luật không thể điều chỉnh tất cả cácquan hệ xã hội, mà chỉ có thể điều chỉnh những quan hệ xã hội cơ bản, có tính chất phổ biến, điểnhình; thông qua đó, tác động tới các quan hệ xã hội khác, định hướng chó các quan hệ đó phát triểntheo những mục đích mà nhà nước đã xác định. Mọi sự thay đổi của pháp luật, suy cho cùng, đềuxuất phát từ sự thay đổi các quan hệ xã hội và chịu sự quyết định bởi chính thực tiễn xã hội. Điềuđó nói lên bản chất xã hội của pháp luật.
Đặc trưng thứ hai của pháp luật nằm ở tính chuẩn mực của pháp luật. Tính chuẩn mực của phápluật nói lên những giới hạn cần thiết mà nhà nước quy định để mọi chủ thể có thể xử sự một cáchtự do trong khuôn khổ cho phép, thường biểu hiện dưới dạng “cái có thể”, “cái được phép”, “cáikhông được phép” và “cái bắt buộc thực hiện”... Vượt ra khỏi phạm vi, giới hạn đó là vi phạm phápluật. Chuẩn mực pháp luật được thể hiện ra thành những quy tắc, yêu cầu cụ thể dưới dạng cácquy phạm pháp luật. Chuẩn mực pháp luật khác với các loại chuẩn mực xã hội khác ở một điểm cơbản là nó mang tính cưỡng bức của nhà nước. Các chuẩn mực xã hội, khi được nhà nước thừanhận, sử dụng và bảo đảm bằng khả năng cưỡng bức sẽ trở thành chuẩn mực pháp luật. Và chuẩnmực pháp luật được thực hiện chừng nào nó còn phù hợp với các quan hệ xã hội và các lợi ích củagiai cấp thống trị nảy sinh từ các quan hệ xã hội này.
Tính ý chí là đặc trưng thứ ba của pháp luật. Pháp luật thể hiện các quan hệ xã hội và ý chí giai cấpcó gốc rễ từ trong các quan hệ xã hội được thể hiện ra trong hệ thống các chuẩn mực pháp luật. Xétvề bản chất, ý chí của pháp luật là ý chí của giai cấp cầm quyền trong xã hội, được thể hiện rõ ởmục đích xây dựng pháp luật, nội dung pháp luật và dự kiến hiệu ứng của pháp luật khi triển khaivào thực tế đời sống xã hội. Tính ý chí nói lên mối quan hệ khăng khít, không thể tách rời nhau giữapháp luật và nhà nước. Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, nhưng quyền lựcđó chỉ có thể được triển khai và phát huy có hiệu lực trên cơ sở các quy định của pháp luật. Phápluật là hệ thống các quy tắc xử sự do nhà nước ban hành, luôn phản ánh các quan điểm, đường lốichính trị của giai cấp nắm quyền lực nhà nước và bảo đảm cho quyền lực đó được triển khai nhanhchóng, rộng rãi trên quy mô toàn xã hội. Chính vì vậy, nhà nước không thể tồn tại và phát huy quyềnlực nếu thiếu pháp luật; ngược lại, pháp luật chỉ phát sinh, tồn tại và có hiệu lực khi nó dựa trên cơsở sức mạnh của quyền lực nhà nước.
Tính cưỡng chế là đặc trưng thứ tư của pháp luật. Đây là đặc trưng chỉ có ở pháp luật, không có ởcác loại chuẩn mực xã hội khác. Pháp luật do nhà nước xây dựng, ban hành và bảo đảm thực hiện.Với tư cách của mình, nhà nước là một tổ chức hợp pháp, công khai, có quyền lực bao trùm toàn xãhội. Nhà nước không chỉ xây dựng và ban hành pháp luật, mà còn có các biện pháp tác động nhằmđảm bảo cho pháp luật được tôn trọng và thực hiện thông qua việc nhà nước thường xuyên củng cốvà hoàn thiện bộ máy công cụ thể hiện quyền lực nhà nước như quân đội, cảnh sát, tòa án, nhà
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
tù... Nhờ đó, khi pháp luật được nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện, nó sẽ có sức mạnh củaquyền lực nhà nước và có thể tác động đến tất cả mọi người.
II. Mối quan hệ giữa chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực pháp luật
1. Những điểm tương đồng và khác biệt giữa pháp luật và đạo đức
Đạo đức và pháp luật có bốn điểm giống nhau cơ bản, đó là:
Thứ nhất, pháp luật và đạo đức đều gồm những quy tắc xử sự chung để hướng dẫn cách xử sự chomọi người trong xã hội hay gồm nhiều những quy phạm xã hội cho nên chúng có các đặc điểm củacác quy phạm xã hội là:
Chúng là khuôn khổ những khuôn mẫu, chuẩn mực để hướng dẫn cách xử sự cho mọi ngườitrong xã hội, để bất kỳ ai khi ở vào điều kiện, hoàn cảnh do chúng dự liệu thì đều phải xử sự theocách thức mà chúng đã nêu ra. Căn cứ vào pháp luật, đạo đức, các chủ thể sẽ biết mình được làmgì, không được làm gì và làm như thế nào khi ở vào một điều kiện, hoàn cảnh nhất định.
Chúng là tiêu chuẩn để xác định giới hạn và đánh giá hành vi của con người. Căn cứ vào các quyđịnh của pháp luật, các quy tắc đạo đức, có thể xác định được hành vi nào là hợp pháp, hành vi nàolà hợp đạo đức, hành vi nào là trái pháp luật, hành vi nào là trái đạo đức.
Chúng được đặt ra không phải cho một chủ thể cụ thể hay một tổ chức, cá nhân cụ thể đã xácđịnh được mà là cho tất cả các chủ thể tham gia vào quan hệ xã hội do chúng điều chỉnh.
Thứ hai là tính phổ biến và xu hướng phù hợp với xã hội. Đạo đức và pháp luật mang tính quyphạm phổ biến, chúng đều là khuôn mẫu chuẩn mực trong hành vi của con người. Chúng tác độngđến các cá nhân tổ chức trong xã hội, tác động đến hầu hết các lĩnh vực trong đời sống. Để cóphạm vi ảnh hưởng lớn như vậy, pháp luật và đạo đức phải có sự phù hợp với các tiêu chuẩn nhấtđịnh.
Thứ ba, pháp luật và đạo đức đều phản ánh sự tồn tại của xã hội trong những giai đoạn phát triểnnhất định của lịch sử. Chúng là kết quả của quá trình nhận thức đời sống của chính mình. Pháp luậtvà đạo đức đều chịu sự chi phối, đồng thời tác động lại đời sống kinh tế xã hội.
Thứ tư, chúng được thực hiện nhiều lần trong thực tế cuộc sống vì chúng được ban hành ra khôngphải để điều chỉnh một quan hệ xã hội cụ thể, một trường hợp cụ thể mà để điều chỉnh một quan hệxã hội chung, tức là một trường hợp khi điều kiện hoàn cảnh do chúng dự kiến xảy ra.
Bên cạnh những điểm giống nhau, pháp luật và đạo đức còn có những điểm khác nhau:
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
2. Pháp luật và đạo đức có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau
2. Tác động của đạo đức tới pháp luật
Chuẩn mực đạo đức là nền tảng tinh thần để thực hiện các quy định của pháp luật. Trong nhiềutrường hợp, các cá nhân trong xã hội thực hiện một hành vi pháp luật hợp pháp không phải vì họhiểu các quy định của pháp luật, mà hoàn toàn xuất phát từ các quy tắc của đạo đức. Nhiều quy tắc,yêu cầu, đòi hỏi các chuẩn mực đạo đức được nhà nước sử dụng và nâng lên thành quy phạmpháp luật. Khi xây dựng và ban hành pháp luật, nhà nước không thể không tính tới các quy tắcchuẩn mực đạo đức. Ví dụ như “Tội không tố giác tội phạm” (Điều 314 Bộ luật hình sự năm 1999),nếu tội phạm đó không phải là tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng thì nhànước không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh, chị, em ruột, vợhoặc chồng của người phạm tội vì về mặt đạo đức và tâm lý, không ai muốn người thân mình dínhvào vòng tù tội.
Đối với việc hình thành pháp luật:Nhiều quan điểm đạo đức được thể chế hoá trong pháp luật, nhiều quy tắc đạo đức phù hợp với ýchí của nhà nước được thừa nhận trong pháp luật qua đó góp phần tạo nên pháp luật. Ví dụ nhưquan niệm, quy tắc đạo đức về mối quan hệ thầy trò được thừa nhận trong giáo dục.
Những quan niệm, quy tắc đạo đức trái với ý chí của nhà nước sẽ trở thành tiền đề để hình thànhnên những quy phạm thay thế chúng, từ đó cũng góp phần hình thành nên pháp luật. Ví dụ quanniệm “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” trong hôn nhân trước đây trở thành tiền đề để hình thành nênquy định hôn nhân là tự nguyện trên cơ sở giữ tình yêu nam và nữ trong luật hôn nhân và gia đình.
Đối với việc thực hiện pháp luật:Những quan niệm, quy tắc đạo đức được thừa nhận trong pháp luật góp phần làm cho pháp luậtđược thực hiện một cách nghiêm chỉnh, tự giác hơn, bởi vì chúng đã ngấm sâu vào tiềm thức củanhân dân nên ngoài những biện pháp của nhà nước, chúng còn được đảm bảo thực hiện bằng thóiquen, bằng lương tâm và niềm tin của mỗi người, bằng dư luận của xã hội. Ngược lại, những quanniệm, quy tắc đạo đức trái với ý chí của nhà nước sẽ cản trở thực hiện pháp luật trong thực tế. Ví dụquan niệm trọng nam khinh nữ dẫn đến tình trạng một số người cố đẻ đến con thứ ba, thứ tư, tức làvi phạm chính sách và pháp luật về dân số của nhà nước.
Ý thức đạo đức cá nhân có tác động mạnh mẽ đến việc thực hiện pháp luật. Người có ý thức đạođức cao trong mọi trường hợp đều nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật. Ngay cả trường hợp pháp luậtcó những “khe hở” thì họ cũng không vì thế mà có hành vi “lợi dụng”, để làm điều bất chính. Đối vớinhiều trường hợp “đã trót” thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, ý thức đạo đức giúp chủ thể ăn năn,hối cải, sửa chữa lỗi lầm. Tình cảm đạo đức còn có thể khiến các chủ thể thực hiện hành vi mộtcách hào hứng, nhiệt tình, tận tâm, triệt để. Ngược lại, đối với những người có ý thức đạo đức thấpthì thái độ tôn trọng pháp luật, ý thức tuân thủ pháp luật cũng không cao, họ dễ có các hành vi viphạm pháp luật.
No 2501, 275 Nguyen Trai Street, Thanh Xuan District, Hanoi City, Viet Nam
2. Tác động của pháp luật tới đạo đức
Trong một số trường hợp, định hướng đạo đức muốn được thực hiện một cách phổ biến trong xãhội thì phải thông qua các quy phạm pháp luật để thể hiện. Điều đó cho thấy ở một số khía cạnhnhất định pháp luật có ưu thế nổi trội hơn so với chuẩn mực đạo đức. Pháp luật không chỉ là sự ghinhận các chuẩn mực đạo đức, mà còn là công cụ phương tiện bảo vệ chuẩn mực đạo đức một cáchhữu hiệu bằng các biện pháp, chế tài cụ thể. Pháp luật có vai trò to lớn trong việc duy trì, bảo vệ vàphát triển các quy tắc đạo đức phù hợp, tiến bộ trong xã hội.
Pháp luật có thể góp phần củng cố, phát huy vai trò, tác dụng thực tế của các quan niệm, quy tắcđạo đức khi chúng phù hợp với ý chí của nhà nước và được thừa nhận trong pháp luật, bởi vì ngoàiviệc đảm bảo thực hiện bằng lương tâm, niềm tin, dư luận xã hội,..úng còn được nhà nước đảmbảo thực hiện bằng các biện pháp mang tính quyền lực nhà nước. Ví dụ như quy định cha mẹ cónghĩa vụ yêu thương, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục các con trong luật hôn nhân và gia đình đãgóp phần củng cố, phát huy vai trò, tác dụng thực tế của quan niệm, quy tắc đạo đức về vấn đề này.
Pháp luật giữ gìn và phát huy những giá trị đạo đức của dân tộc, ngăn chặn sự thoái hóa, xuốngcấp của đạo đức. Bằng việc ghi nhận các quan niệm, chuẩn mực đạo đức trong pháp luật, nhànước bảo đảm cho chúng được thực hiện nghiêm chỉnh trên thực tế. Một khi được thể chế hóathành pháp luật, việc thực hiện những chuẩn mực đạo đức đó trở thành nghĩa vụ của toàn thể xãhội, các cá nhân, tổ chức dù không muốn cũng phải thực hiện theo. Đặc biệt, bằng việc xử lí nghiêmnhững chủ thể có hành vi đi ngược với các giá trị đạo đức xã hội, pháp luật góp phần bảo vệ và giữgìn các giá trị đạo đức của xã hội, ngăn chặn sự tha hóa, xuống cấp của đạo đức.
Pháp luật cũng có thể loại bỏ các chuẩn mực đạo đức đã lỗi thời, cải tạo các chuẩn mực đạo đức,góp phần tạo nên những chuẩn mực đạo đức mới, phù hợp hơn với tiến bộ xã hội. Ví dụ quy địnhcấm cưỡng ép kết hôn, tảo hôn trong luật hôn nhân và gia đình góp phần loại bỏ quan hệ đạo đức“cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” trong hôn nhân.
III. Liên hệ với tình hình thực tế ở nước ta hiện nay
Ở Việt Nam hiện nay, vị trí cũng như vai trò mối quan hệ của pháp luật và đạo đức ngày càng đượcnhìn nhận đúng đắn, tích cực.
Thứ nhất, do được nhà nước xây dựng dựa trên các quan diểm đạo đức của nhân dân, pháp luậtkhông những thể hiện được tư tưởng cách mạng, đạo đức truyền thống dân tộc, đạo đức tiến bộmà còn thể hiện được ý chí, nguyện vọng và hướng tới lợi ích của nhân dân lao động. Cụ thể làđược thể hiện trong Hiến pháp năm 1992 sửa đổi bổ sung 2001, Điều 2 quy định: “Nhà nước Cộnghoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhândân, vì nhân dân”.
Hệ thống pháp luật Việt nam hiện hành được xây dựng trên cơ sở tôn trọng và bảo vệ phẩm giá conngười, coi việc phục vụ con người là mục đích cao nhất của nó. Hiến pháp 1992 quy định: “Ở nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá vàxã hội được tôn trọng, thể hiện ở các quyền công dân và được quy định trong Hiến pháp và luật”(Điều 50).
Giới thiệu
Sản phẩm - Dịch vụ
Sản phẩm
Dịch vụ
Tra cứu
Trợ giúp
ĐBCLVăn bản
Nhan đềTác giảKý hiệu PL/XGNăm xuất bản và Nhan đềNăm xuất bản và Tác giả
Đặc điểm tâm lý học xã hội trong đời sống xã hội / Nguyễn Thị Yến // Giáo dục lý luận. Số 6/2012, tr. 42 - 44. Đầu mục:0 (Lượt lưu thông:0) Tài liệu số:0 (Lượt truy cập:0)
Giáo trình Xã hội học pháp luật / Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội ; Chủ biên: Ngọ Văn Nhân, Cao Minh Công
Hà Nội : Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015302 tr. ; 21 cm. Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội
Trình bày những nội dung cơ bản của Xã hội học pháp luật, gồm: lịch sử hình thành, phát triển, đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu xã hội học pháp luật; phương pháp thu thập thông tin trong xã hội học pháp luật; mối quan hệ giữa chuẩn mực xã hội và pháp luật; sai lệch chuẩn mực pháp luật và tội phạm,.... Đầu mục:10 (Lượt lưu thông:1) Tài liệu số:0 (Lượt truy cập:0)
Pháp luật trong mối liên hệ với chuẩn mực xã hội : kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Khoa/ Trường Đại học Luật Hà Nội. Khoa Lý luận chính trị
Hà Nội, 2019145 tr. ; 28 cm. Tập hợp các bài tham luận nghiên cứu về pháp luật trong mối liên hệ với chuẩn mực xã hội, gồm các nội dung: tổng quan về chuẩn mực xã hội; pháp luật trong mối liên hệ với chuẩn mực chính trị, đạo đức, phong tục tập quán; mối liên hệ giữa pháp luật với vấn đề dân chủ trong tư tưởng Hồ Chí Minh; ảnh hưởng của phong tục tập quán đến thực hiện chính sách bảo vệ rừng của đồng bào dân tộc thiểu số;... Đầu mục:1 (Lượt lưu thông:0) Tài liệu số:1 (Lượt truy cập:2)
Xã hội học pháp luật / Ngọ Văn Nhân
Hà Nội : Tư pháp, 2010352 tr. ; 20,5 cm. Đầu mục:192 (Lượt lưu thông:1357) Tài liệu số:1 (Lượt truy cập:2)
Xã hội học vi phạm pháp luật / Phạm Thị Duyên Thảo // Nghiên cứu lập pháp. 2022. - Số 8, tr. 10–17.http://www.lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=211132 Đầu mục:0 (Lượt lưu thông:0) Tài liệu số:0 (Lượt truy cập:0)
Hôm nay: 26 Tháng Tư 2024 Người dùng online: 2 Ngày hôm nay: 31007 Tuần qua: 635452 Tháng này: 3062721 Tổng lượt truy cập: 54914698